وباب عود على (عيدان).
ونحو جمل على (أجمال) و (جمال) ، وباب تاج على (تيجان) ، وجاء على (ذكور) و (أزمن) و (خربان) و (حملان) و (جيرة) و (حجلى).
ونحو فخذ على (أفخاذ) فيهما ، وجاء على (نمور) و (نمر).
ونحو عجز على (أعجاز) ، وجاء (سباع) ، وليس (رجلة) بتكسير.
ونحو عنب على (أعناب) فيهما ، وجاء (أضلع) و (ضلوع).
ونحو إبل على (آبال) فيهما.
ونحو صرد على (صردان) فيهما ، وجاء (أرطاب) و (رباع).
ونحو عنق على (أعناق) فيهما.
وامتنعوا من (أفعل) في المعتلّ العين ، و (أقوس) و (أثوب) و (أعين) و (أنيب) شادّ.
وامتنعوا من (فعال) في الياء دون الواو ، ك (فعول) في الواو دون الياء ، و (فووج) و (سووق) شادّ.
المؤنّث : نحو قصعة على (قصاع) ، و (بدور) ، و (بدر) ، و (نوب).
ونحو لقحة على (لقح) غالبا ، وجاء على (لقاح) و (أنعم).
ونحو برقة على (برق) غالبا ، وجاء على (حجوز) و (برام).
ونحو رقبة على (رقاب) ، وجاء على (أينق) و (تير) (١) و (بدن).
ونحو معدة على (معد).
ونحو تخمة على (تخم).
وإذا صحّح باب تمرة قيل : (تمرات) بالفتح ، والإسكان ضرورة ، والمعتلّ العين ساكن ، وهذيل تسوّي ، وباب كسرة على (كسرات) بالفتح والكسر ، والمعتلّ العين والمعتلّ اللّام بالواو ، يسكن ويفتح ، ونحو حجرة على (حجرات) بالضّمّ والفتح ، والمعتلّ العين والمعتلّ اللّام بالياء يسكن ويفتح ، وقد يسكن في تميم في (حجرات) و (كسرات) ، والمضاعف ساكن في الجميع ، وأما الصّفات فبالإسكان ، وقالوا : (لجبات)
__________________
(١) في مختار الصحاح : " فعل ذلك تارة بعد تارة ، أي مرّة بعد مرّة ، والجمع تارات وتير."