مع أنّ سواد الكفر أعظم من سواد جميع الإسلام ، ولم ما تتبعتم وما علمتم أنّ خوف الشّيعة والمعتزلة وتقيتهم إنّما كان منكم ومن كثرة سوادكم سوّد الله وجوهكم ولم ما تذكّرتم أنّ أهل الحقّ كانوا في زمان كلّ نبيّ قليلون؟ وأهل الباطل كثيرون وإنّما المعنىّ (١) بالسّواد الأعظم ما تركه النبيّ صلىاللهعليهوآله في أمّته من الثقلين كتاب الله تعالى
__________________
(١) وايضا السواد الأعظم هو ما يدرك فيه كل ما يحتاج اليه والإنسان الكامل كذلك وعليه الصوفية كما أشار اليه الشيخ العارف الشبسترى في قوله شعرا :
سواد الوجه في الدارين درويش |
|
|
سواد أعظم آمد بى كم وبيش |
(سوادش أعظم آمد نى كم وبيش خ ل)
وقال الشيخ العارف الكامل اللاهيجي «قده» مراد فناء في الله است وآنچه فرموده اند كه الفقر سواد الوجه في الدارين عبارت از آنست كه سالك في الجملة فانى في الله شود بحيثيتى كه او را در ظاهر وباطن ودنيا وآخرت وجود نماند وبعدم أصلي وذاتى راجع گردد واينست فقر حقيقى واز اين جهت فرموده اند إذا تم الفقر فهو الله زيرا كه اين مقام اطلاق ذات حقست واين سواد الوجه سواد أعظم است زيرا كه سواد أعظم آنست كه هر چه خواهند در او يابند وهر چه در تماميت در مراتب موجودات مفصل است در اين مرتبه مجمل است كالشجرة في النواة ومجموع عوالم تفصيل اين مرتبه اند وهيچ شيئى بيرون از اين مرتبه نيست در اين مقام هستى مطلق در نيستى مطلق نموده ميشود اين مرتبه غير از انسان كامل هيچ چيز ديگر را ميسر نيست واز اين جهت است كه انسان كامل اكمل از جميع موجودات است وسبب ايجاد عالم شده است «انتهى».
هكذا في هوامش بعض النسخ المخطوطة نقلا عن بعض العرفاء.
(١ مكرر) روى المتقى في كنز العمال ج ١ ص ١٨٥ عنه صلىاللهعليهوآله أنه قال ، اتبعوا السواد الأعظم ، يد الله على الجماعة ، وفي نهج البلاغة عن أمير المؤمنين عليهالسلام أنه قال : عليكم بالسواد الأعظم ، وفي كنز العمال (ج ١ ص ١٦٠) حديث ٩١٠ عن النبي «ص» انه قال : عليكم بالسواد الأعظم ، لا يخفى ما في تعبير القاضي الشهيد بالسواد الأعظم من اللطف والمتانة.