باب الصاد
الصّائتة :
انظر الأحرف الصّائتة في «الصّوائت».
صاح :
منادى مرخّم مبني على الضمّ المقدّر على الياء المحذوفة ، والأصل : يا صاحب (أو : يا صاحبي) ، في محل نصب مفعول به لفعل النداء المحذوف ، ومنه قول أبي العلاء المعرّي :
صاح ، هذي قبورنا تملأ الرّحب |
فأين القبور من عهد عاد؟ |
صار :
تأتي :
١ ـ فعلا ماضيا ناقصا بمعنى : تحوّل ، يرفع الاسم وينصب الخبر ، بشرط ألّا يكون خبره جملة فعليّة فعلها فعل ماض (١) ، نحو قول المتنبّي :
ولمّا صار ودّ الناس خبّا |
جزيت على ابتسام بابتسام. |
(«ولمّا» : الواو حسب ما قبلها. «لمّا» : ظرف زمان مبنيّ على السكون في محل نصب مفعول فيه ، متعلّق بالفعل «جزيت». «صار» : فعل ماض ناقص مبنيّ على الفتح الظاهر.
«ودّ» : اسم «صار» مرفوع بالضّمة الظاهرة.
«خبا» : خبر «صار» منصوب بالفتحة الظاهرة). و «صار» تامّة التصرّف ، وتستعمل ماضيا ومضارعا وأمرا ومصدرا ، نحو : «صر مجتهدا» («صر» : فعل أمر ناقص مبنيّ على السكون ، واسمه ضمير مستتر فيه وجوبا تقديره : أنت. «مجتهدا» : خبر «صر» منصوب
__________________
(١) لا يجوز القول : «صار الثلج ذاب» ، لأنّ «صار» تفيد الاستمرار إلى وقت الكلام ، والفعل الماضي «ذاب» لا يفيد ذلك.